Akademia Techniczno-Rolnicza lata 1974-2006

W sierpniu 1974 roku w Dzienniku Ustaw nr 30, pod pozycją 178 zostało opublikowane, niezmiernej wagi dla obu bydgoskich uczelni, rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 sierpnia 1974 roku. Mocą tego rozporządzenia z dniem 1 października 1974 roku nastąpiło połączenie Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Bydgoszczy oraz bydgoskiej Filii Akademii Rolniczej w Poznaniu i powołanie nowej uczelni pod nazwą:

AKADEMIA TECHNICZNO-ROLNICZA im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy

Nazwa Uczelni nawiązywała do istniejącej już podobnej jednostki w Olsztynie, z tym że zmieniona została kolejność przymiotników dla podkreślenia, że jest to Uczelnia z przewagą kierunków technicznych. Rektorem Akademii Techniczno-Rolniczej został doc. dr hab. Jerzy Roszak, który uprzednio był dziekanem jednego z największych wydziałów Politechniki Warszawskiej - Wydziału Chemicznego.

Uroczysta inauguracja roku akademickiego 1974/1975, pierwszego roku nauczania w Akademii Techniczno-Rolniczej, odbyła się 4 października 1974 roku w Filharmonii Pomorskiej. Na uroczystość tę przybyło szereg dostojnych gości, w tym minister nauki, szkolnictwa wyższego i techniki prof. Jan Kaczmarek, wojewoda bydgoski Edmund Lehmann, przedstawiciele stronnictw politycznych, zakładów pracy, wojska.

Sprawozdania rektorskie z dotychczasowej działalności obydwu łączących się bydgoskich Uczelni wygłosili: - prof. Stanisław Kielan - rektor Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Bydgoszczy,

- prof. Jerzy Zwoliński - rektor Akademii Rolniczej w Poznaniu.

Następnie głos zabrał minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki profesor Jan Kaczmarek, który uzasadniając decyzję połączenia obu Uczelni, nakreślił jednocześnie cele i zadania, jakie stoją przed Akademią w zakresie kształcenia kadr naukowych oraz działalności dydaktycznej i naukowo-badawczej.

Nowo mianowany rektor Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy, doc. dr hab. inż. Jerzy Roszak przedstawił program działania nowej Uczelni, podkreślając, iż będzie ona kontynuatorką najlepszych doświadczeń, osiągnięć i działalności obydwu bydgoskich Uczelni, z których powstała. Tę historyczną i uroczystą inaugurację roku akademickiego 1974/1975 zakończył wykład inauguracyjny doc. dr. hab. inż. Lecha Weissa pt. "Mikroelektronika kształtuje obraz świata", po którym zebrani odśpiewali "Gaudeamus igitur".

Po tych uroczystych chwilach rozpoczął się zwykły okres działalności, którego głównym przesłaniem była integracja pracy i działań nowo powstałego złożonego organizm, jakim była nowa Uczelnia.

Działalność Akademii Techniczno-Rolniczej została w sposób dokładny i szczegółowy przedstawiona w opisie działalności poszczególnych jej jednostek, które zawarto w dalszej części opracowania. W związku z tym poniżej, w sposób syntetyczny, przedstawione zostaną główne wydarzenia z życia Uczelni.

W dniu 5 lutego 1975 roku w Dzienniku Urzędowym MNSZWiT nr 3/75 ukazało się zarządzenie Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki w sprawie struktury organizacyjnej Akademii Techniczno-Rolniczej im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy oraz zmian organizacyjnych w Akademii Rolniczej w Poznaniu. Na mocy tego zarządzenia Uczelnia przeszła na strukturę instytutową. W skład Akademii Techniczno-Rolniczej wchodziły wtedy następujące jednostki organizacyjne o charakterze dydaktyczno-naukowym: Instytuty spełniające funkcję wydziałów:

• Budownictwa Lądowego,
• Rolniczy,
• Telekomunikacji i Elektrotechniki,
• Technologii i Inżynierii Chemicznej,
• Technologii i Eksploatacji Maszyn,
• Zootechniczny.

Międzywydziałowe jednostki organizacyjne:

• Instytut Matematyki i Fizyki,
• Instytut Organizacji, Zarządzania i Nauk Społecznych,
• Studium Języków Obcych,
• Studium Wojskowe,
• Studium Wychowania Fizycznego i Sportu,
• Biblioteka Główna,
• Ośrodek Elektronicznej Techniki Obliczeniowej.

Ta struktura organizacyjna Uczelni przetrwała do sierpnia 1984 roku. Z chwilą powołania instytutów zespoły przedmiotowe przekształcone zostały w zakłady naukowo-dydaktyczne. Jednocześnie w miejsce pracowni, które stanowiły jednostki organizacyjne wydziałów, skupiające urządzenia laboratoryjne oraz aparaturę naukową do celów dydaktycznych i naukowo-badawczych, powołane zostały laboratoria wydziałowe, podlegające dziekanom.

Zmiany w organizacji Uczelni dotyczyły również sfery administracji. Część z dotychczasowych obowiązków administracji centralnej została przeniesiona na poszczególne wydziały. Aby sprostać nowym zadaniom na wydziałach organizowano w tym czasie sekcje ekonomiczno-gospodarcze. Drugą połowę lat siedemdziesiątych charakteryzował dalszy intensywny rozwój Uczelni. Następował rozwój kadry naukowej, powiększone i unowocześnione zostało zaplecze dydaktyczne i naukowo-badawcze, wzrastała działalność dydaktyczna i naukowa. Liczba studiującej młodzieży wzrosła w tym okresie do prawie 7000 osób, a liczba nauczycieli akademickich przekraczała 600 osób. Następował intensywny proces podnoszenia kwalifikacji, wyrażający się szczególnie liczbą obronionych w tym okresie rozpraw doktorskich. O ile pod koniec 1978 roku na stanowiskach adiunktów zatrudnionych było 86 osób, to po trzech latach liczba ta uległa prawie podwojeniu, gdyż w 1982 roku na stanowiskach tych zatrudnionych było już 162 pracowników naukowo-dydaktycznych.

W 1975 roku Wydział Rolniczy jako pierwszy na Uczelni uzyskał uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora w dziedzinie nauk rolniczych, w dyscyplinie agrotechnika. Drugim wydziałem, który uzyskał takie uprawnienia w roku 1978 był Wydział Zootechniczny. Istotne zmiany następowały także w strukturze organizacyjnej Uczelni. Miały za zadanie lepsze jej funkcjonowanie i dostosowanie do nowych potrzeb.

Następowały także zmiany organizacyjne w strukturach poszczególnych wydziałów. Poszerzeniu ulega oferta dydaktyczna. W 1977 roku w Instytucie Technologii i Eksploatacji Maszyn na studiach magisterskich uruchomiony został nowy kierunek studiów mechanizacja rolnictwa oraz specjalność maszyny i urządzenia przemysłu spożywczego i chemicznego. W tym samym roku w Instytucie Telekomunikacji i Elektrotechniki uruchomiono specjalność mechanizacja poczty. Na kierunku zootechnika uruchomiono zaoczne studia inżynierskie oraz uzupełniające studia magisterskie. W roku 1977 Instytut Rolniczy utworzył we Włocławku punkt konsultacyjny studiów zaocznych. Na bazie tego punktu w roku akademickim 1980/1981 powstał we Włocławku Zamiejscowy Oddział Wydziału Rolniczego. Na uzupełniających studiach magisterskich, na kierunku rolnictwo utworzono w roku akademickim 1978/1979 dwie specjalności : uprawa roli i roślin oraz doradztwo rolnicze. Następowała także stopniowa poprawa bazy dydaktycznej i naukowej oraz warunków pracy kadry naukowo-dydaktycznej i pozostałych grup pracowników Uczelni. Rozpoczęty w 1974 roku proces budowy Ośrodka Szkół Wyższych w Fordonie zaczynał powoli przynosić wymierne efekty. Pierwsze obiekty - budynki: 2.1 (budynek audytoryjny), 2.2 (budynek dla potrzeb Elektroniki), 2.4 (budynek dla potrzeb Telekomunikacji) oraz 2.6 (dla potrzeb Elektrotechniki) zostały oddane w 1977 roku. W tym samym roku do wymienionych budynków przeniósł się z siedziby przy ulicy Olszewskiego Instytut Telekomunikacji i Elektrotechniki.

W dniu 10 października 1977 roku na terenie nowych obiektów Akademii Techniczno-Rolniczej w Fordonie odbyła się uroczysta inauguracja roku akademickiego. Przybył na nią przewodniczący Rady Państwa, prof. dr Henryk Jabłoński oraz ministrowie: Szkolnictwa Wyższego i Łączności, a także przedstawiciele władz województwa i miasta. Przecinając symboliczną wstęgę, prof. Henryk Jabłoński dokonał oficjalnego oddania do użytku nowo powstałych obiektów.

Niestety pogarszająca się sytuacja gospodarcza Polski powodowała osłabnięcie tempa budowy kolejnych obiektów. Przekazanie do użytkowania istniejących już w stanie surowym budynków 2.3, 2.5, 2.7, a także domów studenckich i stołówki następowało z opóźnieniem. Najwcześniej, gdyż w grudniu 1978 roku, został oddany do użytkowania Dom Studencki F1 na 640 miejsc, głównie z pokojami 2-osobowymi. Z kolei w czerwcu 1979 roku, w związku z organizacją w Bydgoszczy Mistrzostw Europy Juniorów w Lekkoatletyce, został oddany Dom Studencki F2 z taką samą ilością miejsc oraz stołówka akademicka dla 1200 osób. Przejście Instytutu Telekomunikacji i Elektrotechniki do nowych obiektów w Fordonie stwarzało bardzo dogodne warunki rozwoju zaplecza naukowo-badawczego, a także prawidłowej organizacji procesu dydaktycznego. Równocześnie z przekazaniem obiektów były realizowane, w ramach inwestycji, zamówienia na urządzenia i aparaturę naukowo-badawczą. Powstawały nowe laboratoria naukowe i dydaktyczne, często wyposażone w unikalną aparaturę. Działania te powodowały, że warunki pracy kadry nauczającej, jak i warunki nauczania oraz warunki socjalne studentów ulegały znaczącej poprawie. Zwolnienie przez ITiE pomieszczeń w budynkach przy ulicy Olszewskiego powodowało też poprawę warunków pracy i nauczania w innych jednostkach Uczelni.

W roku 1977, w związku z utworzeniem w ówczesnym Instytucie Technologii i Eksploatacji Maszyn nowego kierunku nauczania mechanizacja rolnictwa, przystąpiono do rozbudowy i modernizacji zaplecza naukowo-dydaktycznego w Osielsku. Opracowane szczegółowe "Wytyczne do rozbudowy i modernizacji zaplecza naukowo-dydaktycznego dla potrzeb kierunku studiów -mechanizacja rolnictwa", po pozytywnym zaopiniowaniu przez Departament Studiów MNSzWiT, stały się podstawą do opracowania dokumentacji, a następnie realizacji inwestycji. W wyniku tych działań w latach 1978-1984 został zrealizowany w Osielsku obszerny program inwestycyjny, obejmujący budowę nowych obiektów:

• pawilonu dydaktycznego o powierzchni 1843 m².
• laboratorium maszyn rolniczych - 580 m².
• centralnej kotłowni.

Wykupiono także w tym czasie 1,5 ha przyległych gruntów i na tym terenie zorganizowany został poligon dydaktyczny do zajęć polowych, agregatowania maszyn, a także do prowadzenia nauki jazdy ciągnikiem i kombajnami. Działalność tę dla studentów trzech wydziałów Uczelni, a także jej pracowników, prowadził zorganizowany w 1978 roku Uczelniany Ośrodek Szkolenia Motorowego i Praktycznego Studentów, zlokalizowany w obiektach w Osielsku. Dokonano także w owym czasie kompletnej modernizacji i rozbudowy infrastruktury obiektów w Osielsku.

W nowym pawilonie laboratoryjno-dydaktycznym zorganizowano 3 sale wykładowo-ćwiczeniowe, 3 laboratoria dydaktyczne o powierzchni około 300 m² każde, bibliotekę-czytelnię, a także pomieszczenia biurowe dla pracowników naukowo-dydaktycznych i technicznych, którym stworzono bardzo dobre warunki pracy.

Przedstawione informacje upoważniają do stwierdzenia, że zaplecze dydaktyczne trzech zakładów Instytutu Technologii i Eksploatacji Maszyn, zlokalizowanych w Osielsku i obsługujących w zakresie techniki rolniczej cztery kierunki studiów, należało w owym czasie do najnowocześniejszych w kraju.

W roku 1978 nastąpiła także przeprowadzka Biblioteki Głównej Uczelni do nowych pomieszczeń Ośrodka w Fordonie. Zdarzenie to rozpoczęło nowy rozdział w działalności tej jednostki. Radykalnej poprawie ulegały warunki pracy pracowników biblioteki, a nade wszystko warunki udostępniania bogatych zbiorów czytelnikom. Nowe pomieszczenia stworzyły także dogodne warunki do dynamicznego przyrostu zbiorów.

Wśród innych dokonań tego okresu należy wymienić utworzenie w 1979 roku Zakładu Małej Poligrafii, który poprawił sytuację w zakresie działalności wydawniczej Uczelni.

Niestety ten korzystny dla Uczelni okres rozwoju uległ pod koniec lat siedemdziesiątych znacznemu przyhamowaniu. Przyczyną tego stanu rzeczy była bardzo trudna sytuacja społeczno-gospodarcza kraju. Przełom lat siedemdziesiątych i lata osiemdziesiąte to okres regresu w rozwoju bazy materialnej Uczelni. Następowało gwałtowne ograniczenie środków na zakup nowoczesnej aparatury do celów naukowych i dydaktycznych, a w wyniku tego stopniowe starzenie wyposażenia laboratoriów dydaktycznych i pracowni naukowych.

Rok 1980 zapisał się w historii Polski znaczącymi wydarzeniami. Na fali ogólnonarodowego niezadowolenia z istniejącej sytuacji społeczno-gospodarczej w wielu ośrodkach kraju wybuchały liczne strajki. Szczególnie duży zasięg i intensywny przebieg przyjęły na Wybrzeżu - w stoczniach Gdańska i Szczecina. W tych warunkach rodził się niezależny i samorządny ruch związkowy "Solidarność". 31 sierpnia 1980 roku doszło do podpisania pomiędzy strajkującymi a stroną rządową słynnych porozumień sierpniowych. Pracownicy bydgoskiej Uczelni, stanowiący przecież cząstkę polskiego społeczeństwa, żywo reagowali na te wydarzenia. "Solidarność" na Uczelni powstała w sierpniu 1980 roku. Była wówczas największą i najbardziej prężną organizacją. Pierwszym przewodniczącym został Andrzej Musielak.

W grudniu 1981 roku, gdy został wprowadzony stan wojenny, aktywność pracowników ATR, członków "Solidarności" nie wygasła. Powstała Tajna Komisja Zakładowa NSZZ "Solidarność", która odegrała dużą rolę w niezależnej działalności w regionie. Pierwsza połowa lat 80. była dla Uczelni niezwykle trudna. Burzliwa sytuacja społeczno-polityczna, która nastąpiła po wprowadzeniu 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego, a także postępujący regres gospodarczy spowodowały, że Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki zmniejszyło limity przyjęć na pierwszy rok studiów. Ponadto rozpoczęło coroczne weryfikacje szkół wyższych, w ramach których ustanowiło bardzo ostry w tym okresie warunek, że prawo do rekrutacji na dany kierunek studiów otrzymają uczelnie, które zatrudniają na pierwszym pełnym etacie 6 samodzielnych kierunkowych pracowników nauki. W wyniku przeprowadzanych weryfikacji na Wydziale Budownictwa Lądowego wstrzymane zostały rekrutacje studentów na rok akademicki 1983/1984 oraz 1984/1985 na wszystkich specjalnościach studiów dziennych oraz na części specjalności zaocznych studiów inżynierskich oraz uzupełniających studiów magisterskich. Na Wydziale Mechanicznym został w 1984 roku wstrzymany nabór na kierunek studiów - mechanizacja rolnictwa. Działania te powodowały, że gwałtownie zaczynała spadać liczba studentów. O ile w roku 1976 studiowało w Akademii Techniczno-Rolniczej 6630 studentów, to w roku 1981 liczba ta spadła do 5931 osób, aby w 1986 roku osiągnąć minimum 2891 studentów. W ten sposób nastąpiło zmniejszenie studiującej w naszej Uczelni młodzieży do stanu z końca lat sześćdziesiątych. W tym stanie rzeczy nastąpił znaczny spadek liczby godzin dydaktycznych, a w konsekwencji stopniowe odchodzenie z Uczelni nauczycieli akademickich. O ile 31 grudnia 1980 roku zatrudnionych było 640 nauczycieli akademickich, to po dwóch latach liczba ta spada do 601 osób, następnie w 1984 roku do 575 osób, aby pod koniec 1988 roku osiągnąć minimum, wynoszące 533 zatrudnionych nauczycieli akademickich.

Na tym poziomie nastąpiła stabilizacja zatrudnienia nauczycieli akademickich aż do 1992 roku. Tak więc w ciągu ośmiu lat stan zatrudnienia nauczycieli akademickich w Uczelni uległ zmniejszeniu o 107 osób, czyli o prawie 17 %.

W tym czasie w niewielkim stopniu poprawiła się struktura zatrudnienia. Liczba samodzielnych pracowników nauki była w latach 1978-1982 prawie stała, oscylująca wokół 53 zatrudnionych profesorów i docentów, natomiast liczba adiunktów wzrosła z 86 zatrudnionych w 1978 roku do 186 pod koniec 1982 roku. Stanowiło to pokłosie "dobrych" jeszcze lat 70.

W kolejnych latach, 1984-1990, poprawiła się struktura zatrudnienia, szczególnie w grupie samodzielnych pracowników nauki, z liczby 64 do 82 zatrudnionych profesorów i docentów, natomiast występował znacznie mniejszy niż poprzednio przyrost w grupie adiunktów - ze 186 zatrudnionych w 1982 roku do 241 pod koniec 1990 roku. W omawianym okresie nastąpił dramatyczny spadek zatrudnienia w grupie asystentów - z 304 osób w roku 1978 do 258 w roku 1982, a następnie do 113 osób w roku 1988. Ten stan zatrudnienia wśród asystentów utrzymywał się do początku lat 90.

W roku 1984 nastąpił powrót do tradycyjnych nazw jednostek dydaktycznych, a więc: wydziałów, katedr, zakładów, pracowni. Zaszły też w tym czasie pewne zmiany organizacyjne. Pod koniec 1984 roku na Uczelni działały następujące jednostki naukowo-dydaktyczne:

• Wydział Budownictwa Lądowego,
• Wydział Mechaniczny,
• Wydział Rolniczy,
• Wydział Telekomunikacji i Elektrotechniki,
• Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej,
• Wydział Zootechniczny,
• Instytut Nauk Społecznych,
• Międzywydziałowy Instytut Matematyki i Fizyki,
• Międzywydziałowy Instytut Kształtowania i Ochrony Środowiska,
• Studium Wychowania Fizycznego i Sportu,
• Studium Języków Obcych,
• Studium Wojskowe,
• Zakład Elektronicznej Techniki Obliczeniowej,
• Biblioteka Główna.

W 1984 roku, na podstawie zarządzenia Rektora ATR z dnia 28 czerwca, powołane zostało przy Instytucie Nauk Społecznych Studium Pedagogiczne. Podstawowym zadaniem tego Studium było prowadzenie zajęć dydaktycznych dla studentów dwóch ostatnich lat studiów, w wyniku czego studenci uzyskiwali przygotowanie pedagogiczne.

Bardzo ważnym i radosnym dla Uczelni wydarzeniem było uzyskanie w roku 1984 przez Wydział Rolniczy uprawnień do nadawania stopnia doktora habilitowanego w dziedzinie nauk rolniczych, w dyscyplinie agrotechnika (nazwę tę zmieniono w 1992 roku na agronomię).

W połowie lat osiemdziesiątych rozpoczął się powolny proces przystosowywania kierunków studiów, a nade wszystko specjalności nauczania do nowych potrzeb, występujących w gospodarce narodowej. Przykład tych poczynań stanowić może powołanie w tym okresie na kierunku studiów rolnictwo trzech nowych specjalności:

• ochrona roślin - na studiach dziennych,
• doradztwo rolnicze oraz ekonomika rolnictwa - na studiach zaocznych.

Podobnie na Wydziale Mechanicznym zostały uruchomione w tym okresie dwie nowe specjalności na dziennych studiach magisterskich - obrabiarki i urządzenia technologiczne oraz eksploatacja maszyn i pojazdów.

W efekcie tych działań liczba prowadzonych w skali Uczelni specjalności ulega podwojeniu - z 9 w roku akademickim 1979/1980 do 18 pod koniec lat osiemdziesiątych. Wprowadzono także w tym okresie nowe formy kształcenia - studia zaoczne podyplomowe czy też, wspomniane już, dzienne Studium Pedagogiczne.

W wyniku starań podjętych na Wydziale Budownictwa Lądowego Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, po pozytywnych wynikach III etapu weryfikacji szkół wyższych, przywróciło temu Wydziałowi w roku 1985 prawa rekrutacji studentów.

Istotnym wydarzeniem, szczególnie dla Wydziału Telekomunikacji i Elektrotechniki, było powierzenie temu Wydziałowi organizacji w roku 1987 trzeciej edycji Krajowego Sympozjum Telekomunikacji. Dało to początek corocznemu organizowaniu tego Sympozjum w naszej Uczelni, a także jego dynamicznego rozwoju. W roku 2001 odbyło się kolejne, XVII, Krajowe Sympozjum Telekomunikacji (piętnaste w Bydgoszczy). Sympozja te, zorganizowane z dużym rozmachem, cieszą się dużą popularnością i gromadzą corocznie około 800 uczestników, specjalistów w branży telekomunikacyjnej.

W roku 1988 w ramach Wydziału Telekomunikacji i Elektrotechniki powołany został Instytut Telekomunikacji. Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna kraju w latach osiemdziesiątych spowodowała znaczne zmiany w planach budowy Ośrodka Szkół Wyższych w Fordonie. Wstrzymana została budowa dalszych zaplanowanych obiektów Uczelni. W związku z tym wprowadzono korekty w zagospodarowaniu obiektów już istniejących. Wygospodarowane w ten sposób pomieszczenia władze Uczelni zaproponowały do przejęcia przez Wydział Mechaniczny. Do dyspozycji tego Wydziału oddano cały budynek 2.3 oraz drugie i trzecie piętro w budynku 2.5. Do uzyskanych pomieszczeń przeniosły się w połowie lat osiemdziesiątych niektóre katedry, mieszczące się dotąd w obiektach przy ulicy Olszewskiego. W ten sposób rozpoczęty został proces lokalizacji Wydziału Mechanicznego w budynkach w Fordonie. Został on ukończony dopiero w 1998 roku, po zakończeniu budowy hali technologicznej, do której przeniosły się pozostałe jednostki Wydziału, mieszczące się dotychczas w budynkach A, C i F, zlokalizowanych przy ulicy Ks. A. Kordeckiego. W tym pełnym niepokoju i trudnym dla Akademii Techniczno-Rolniczej okresie funkcję rektora pełnili: w latach 1982-1984 prof. dr inż. Józef Sałaciński, a następnie przez dwie kadencje, w latach 1984-1990, prof. dr hab. inż. Wojciech Cieśla.

W początkowym okresie lat dziewięćdziesiątych miał miejsce szereg dalszych istotnych dla Uczelni wydarzeń. Należało do nich na pewno przekazanie w roku 1991 Wydziałowi Rolniczemu nowego budynku w Fordonie. Dzięki temu, a także w wyniku przejęcia przez ten Wydział niektórych pomieszczeń w obiektach przy ulicy Ks. A. Kordeckiego, trudna dotąd sytuacja lokalowa Wydziału Rolniczego uległa znaczącej poprawie.

W roku 1992 rozpoczęty też został proces przenoszenia jednostek Wydziału Budownictwa z ulicy Grodzkiej do Ośrodka ATR w Fordonie. Do nowych pomieszczeń przeprowadziły się władze Wydziału oraz większość jednostek organizacyjnych. Te, które pozostały przy ulicy Grodzkiej, także znacznie poprawiły swoje warunki lokalowe dzięki zagospodarowaniu opuszczonych pomieszczeń.

Dzięki zmianom organizacyjnym na tym Wydziale oraz poprawie warunków prowadzenia działalności dydaktycznej Wydział Budownictwa rozszerzył ofertę kształcenia o uruchomiony w roku akademickim 1992/1993 nowy kierunek studiów: inżynierię środowiska, z dwoma specjalnościami. Na kierunku budownictwo, na studiach dziennych magisterskich, zostały uruchomione także dwie nowe specjalności. Wydział, kształcący studentów na dwóch kierunkach budownictwo i inżynieria środowiska, zmienił w 1994 roku swa nazwę na Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska. W tym samym roku kolejne jednostki organizacyjne Wydziału przeprowadziły się do pomieszczeń przy ulicy Kaliskiego 7.

We wrześniu 1992 roku została przeniesiona Katedra Maszyn Rolniczych i Pojazdów z Osielska do Fordonu. Pracownicy Katedry otrzymali pomieszczenia biurowe w budynkach 2.3 przy ulicy Kaliskiego 7, natomiast laboratoria zostały przeniesione do przystosowanych do ich potrzeb budynków po byłej stolarni i magazynie, zlokalizowanych przy ulicy Suchej. Trwała w tym okresie budowa hali technologicznej Wydziału Mechanicznego. W roku 1993 oddana została tzw. część socjalna hali, w której znalazły się pomieszczenia biurowe niektórych katedr, sale dydaktyczne, a także biblioteka wydziałowa. W grudniu 1994 roku oddana została do użytku pierwsza nawa części laboratoryjnej, do której przeniesiono laboratorium Katedry Technologii Maszyn z budynku F przy ul. Ks. A. Kordeckiego 20. W ten sposób w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych w ośrodku ATR w Fordonie mieściły się trzy wydziały, dwa instytuty międzywydziałowe, Studium Języków Obcych oraz Biblioteka Główna. Nastąpiła zatem daleko idąca integracja jednostek Uczelni w Fordonie.

W roku 1992 rozpoczęta została komputeryzacja Biblioteki Głównej. Zakupiono pierwsze komputery oraz zakupiono i wdrożono program komputerowy SOB - System Obsługi Biblioteki. Z inicjatywy ówczesnego rektora, prof. dr hab. inż. Józefa Szali, została zorganizowana i zarejestrowana Fundacja "Rozwój ATR". Prezesem Fundacji został dr inż. Tomasz Topoliński. Przez dotychczasowe niecałe dziesięć lat swej działalności Fundacja w pełni potwierdziła celowość jej powołania, stwarzając pracownikom Uczelni szansę na realizację interesujących prac, a samej Uczelni przysparzając środków na dalszy jej rozwój.

W 1993 roku miało miejsce istotne dla Uczelni, a szczególnie dla Wydziału Mechanicznego, wydarzenie. W dniu 26 kwietnia 1993 roku Centralna Komisja ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych, po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, przyznała Wydziałowi Mechanicznemu uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora nauk technicznych w dyscyplinie - budowa i eksploatacja maszyn. W ten sposób Wydział Mechaniczny, jako pierwszy wydział techniczny, a trzeci kolejny wydział ATR uzyskał prawa doktoryzowania.

W roku 1993 odbyły się kolejne wybory do władz Uczelni i władz dziekańskich. Na kolejną, dziesiątą kadencję rektorem Akademii Techniczno-Rolniczej został wybrany prof. dr hab. Jerzy Pączkowski, kierownik Katedry Fizykochemii i Technologii Związków Organicznych.

W dalszym ciągu kontynuowany był proces powiększania liczby kierunków studiów, specjalności, profili dyplomowania. W Instytucie Matematyki i Fizyki na kierunku fizyka techniczna zostały uruchomione interesujące studia inżynierskie o specjalności: fizyczne miernictwo komputerowe. Na Wydziale Zootechnicznym w październiku 1994 roku pierwsi studenci rozpoczęli studia inżynierskie na kierunku ochrona środowiska. W roku akademickim 1995/1996 na Wydziale Budownictwa i Inżynierii Środowiska został uruchomiony nowy kierunek studiów: zarządzanie i marketing, na studiach inżynierskich dziennych i zaocznych. To tylko przykłady poszerzającej się dynamicznie oferty dydaktycznej Uczelni. Inne Wydziały postępowały podobnie. W efekcie tych działań istotnie zaczynała wzrastać liczba studentów. O ile w roku 1991 studiowało na Uczelni 3319 studentów, to po dwóch latach, w roku akademickim 1994/1995, już 4695 studentów, a po kolejnych dwóch latach, w roku 1996/1997, w Akademii Techniczno-Rolniczej studiowało ogółem na studiach dziennych i zaocznych 6569 studentów. Ten dwukrotny w ciągu pięciu lat wzrost liczby studentów spowodował znaczący wzrost liczby zajęć dydaktycznych oraz obciążenia nimi pracowników naukowo-dydaktycznych. W efekcie nastąpił wzrost zatrudnienia. W roku 1991 Uczelnia zatrudniała 526 nauczycieli akademickich, natomiast po pięciu latach - już 611. Poprawiła się także znacząco struktura zatrudnienia w grupie nauczycieli akademickich. Liczba samodzielnych pracowników nauki wzrosła z 84 w roku 1991 do 107 w roku 1996. Poprawił się także stan zatrudnienia w grupie asystentów, z 90 osób zatrudnionych w 1991 roku, do 135 - w roku 1996.

W 1996 roku, po raz pierwszy na Uczelni, na Wydziale Rolniczym zostało powołane studium doktoranckie, w którym swoje kwalifikacje naukowe podniosło 40 osób. W roku 1996 odbyła się niezwykła, pierwsza w dziejach Akademii Techniczno-Rolniczej, uroczystość nadania najwyższej godności akademickiej - doktora honoris causa. Zaszczytu tego dostąpił rektor ATR w latach 1981/1982, prof. dr hab. Stanisław Grabarczyk.

Rok 1996 był także rokiem kolejnych wyborów do władz Uczelni i wydziałów. Rektorem Akademii Techniczno-Rolniczej na kadencję 1996/1999 został wybrany dr hab. inż. Janusz Sempruch, prof. nadzw. ATR, kierownik Katedry Sterowania i Konstrukcji na Wydziale Mechanicznym. Ostatni, przedstawiony w niniejszym opracowaniu, okres działalności Uczelni w latach 1996-2001 jest okresem dalszego jej rozwoju, który odbywa się pomimo bardzo skromnych nakładów z budżetu państwa na naukę i szkolnictwo wyższe.

Do bardzo istotnych wydarzeń ostatnich lat należy zaliczyć nade wszystko awans trzech wydziałów Uczelni w zakresie nadawania stopni naukowych.

We wrześniu 1998 roku Wydział Zootechniczny, jako drugi na Uczelni, uzyskał pełne prawa akademickie, otrzymując uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk rolniczych w dyscyplinie zootechnika. W tym samym roku w grudniu Centralna Komisja ds. Tytułu i Stopni Naukowych przyznała Wydziałowi Telekomunikacji i Elektrotechniki prawo do nadawania stopnia naukowego doktora nauk technicznych w dyscyplinie telekomunikacja. Uprawnienia takie w dniu 29 marca 1999 roku uzyskał także Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska. Ponadto w Centralnej Komisji ds. Tytułu i Stopni Naukowych zostały złożone wnioski o uzyskanie uprawnień do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego przez Wydział Mechaniczny oraz praw doktoryzowania przez Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej. Tak więc można mieć nadzieję, że Uczelnia w nowe pięćdziesięciolecie wkroczy z trzema wydziałami o pełnych prawach akademickich, a pozostałe trzy będą posiadać prawa doktoryzowania. W ten sposób Akademia Techniczno-Rolnicza bardzo zbliży się do stania się uczelnią o pełnej autonomii.

Do istotnych i radosnych wydarzeń dla środowiska akademickiego naszej Uczelni zaliczyć należy bez wątpienia fakt nadania dwom profesorom zwyczajnym z Wydziału Zootechnicznego najwyższej godności akademickiej - tytułu doktora honoris causa.

W roku 1977 godność ta została nadana prof. zw. dr. hab. inż. Adamowi Mazanowskiemu przez Akademię Rolniczo-Techniczną w Olsztynie (obecnie Uniwersytet Warmińsko-Mazurski). Podobnej godności dostąpił w roku 1999 prof. zw. dr hab. inż. Witold Podkówka, któremu tytuł doktora honoris causa przyznała Akademia Rolnicza w Szczecinie.

W ostatnim okresie zostały uchwalone przez Senat ATR dwa niezmiernej wagi dokumenty. Wpierw 21 października 1998 roku Senat ustanowił uchwałę nr 3/200, dotyczącą przyjęcia jako nadrzędnego dokumentu "Misji Akademii Techniczno-Rolniczej", a następnie w dniu 13 grudnia uchwałą Senatu została zatwierdzona "Strategia rozwoju Akademii Techniczno-Rolniczej im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy". Te dwa dokumenty, bardzo potrzebne naszej Uczelni, pozwalają na lepsze zidentyfikowanie zachodzących zjawisk i procesów oraz na prognozowanie tendencji ich rozwoju, a w konsekwencji - na trafne wytyczanie kierunków dalszych działań Uczelni.

W latach 1996-2001 znacznie powiększyła się oferta ATR dla pragnących studiować na naszej Uczelni. Ogólna liczba kierunków studiów w roku akademickim 2000/2001 wynosiła 14, specjalności 37, a kierunków dyplomowania 57. Tak więc w ciągu minionych dziesięciu lat liczby te uległy podwojeniu. Te działania wydziałów Uczelni spotykają się z żywym odbiorem kandydatów na studia. Następuje wzrost liczby osób przystępujących do egzaminów wstępnych, a także liczby osób przyjętych na pierwszy rok studiów. W konsekwencji następuje ciągłe zwiększanie liczby studentów. O ile w roku akademickim 1995/1996 studiowało na naszej Uczelni 6569 studentów, to obecnie, w roku akademickim 2000/2001, liczba ta wynosi 10013 osób. Odpowiednio szybko rośnie liczba absolwentów - z 710 osób w roku 1996 do 1795 w roku 2001. Ogólna liczba absolwentów, którzy ukończyli studia na naszej Uczelni w latach 1955-2001, wynosi 26652 osoby. Wzrostowi liczby studiującej młodzieży towarzyszy wzrost liczby nauczycieli akademickich, z 611 zatrudnionych w 1996 roku do 677 w roku 2000/2001. Poprawia się także struktura zatrudnienia. Liczba samodzielnych pracowników nauki wzrasta z 96 w 1996 roku do 109 w roku 2001, a liczba adiunktów z 219 do 250 osób. Bardzo pozytywnym i pożądanym zjawiskiem jest znaczący wzrost zatrudnienia w grupie asystentów, ze 135 osób w 1996 roku do 184 w 2001 roku.

Podejmowane są dalsze działania w celu poprawy warunków pracy pracowników Uczelni, jak i studiującej młodzieży. W 1998 roku została zakończona budowa hali technologicznej o powierzchni 9000 m2, która znacznie wzbogaciła bazę laboratoryjno-dydaktyczną, szczególnie dla Wydziału Mechanicznego. Systematycznie w ramach remontów i modernizacji unowocześniana jest corocznie część pomieszczeń dydaktycznych i laboratoryjnych. W ostatnim okresie dokonana została kompleksowa komputeryzacja Biblioteki Głównej.

W 1997 roku nastąpiło udostępnienie w sieci Internet katalogu komputerowego biblioteki. Wykorzystuje się w tym celu profesjonalny zintegrowany system biblioteczny - oprogramowanie TINLIB. Wprowadzane są nowe karty biblioteczne z kodem kreskowym, co umożliwia zmianę systemu wypożyczania książek. Ponadto wprowadzone w 1998 roku w magazynach bibliotecznych nowoczesne przesuwne regały poprawiają warunki przechowywania zasobów bibliotecznych oraz korzystania z nich.

W okresie ostatnich lat bardzo intensywnie rozwijał się Uczelniany Ośrodek Rozległych Sieci Komputerowych (UORSK). Zadaniem tego Ośrodka jest zarządzanie uczelnianą siecią rozległą oraz Miejską Akademicką Siecią Komputerową, na podstawie zobowiązań podjętych przez ATR na rzecz bydgoskiego środowiska akademickiego. Wewnętrzna struktura Miejskiej Akademickiej Sieci Komputerowej MAN po pięciu latach budowy osiągnęła docelowy stan.

Rok 2001 jest szczególnym rokiem dla naszej Uczelni, rokiem jubileuszowym. W roku tym Uczelnia wzbogaci się też o kompleks dydaktyczny w Fordonie, obejmujący salę audytoryjną na 550 miejsc oraz 4 sale dydaktyczne po 60 miejsc każda. Kamień węgielny tego kompleksu został wmurowany 4 października 2000 roku, w dniu inauguracji roku akademickiego 2000/2001. Kolejna inauguracja w naszej Uczelni, a zarazem pierwsza w XXI wieku, ma się odbyć już w nowej sali audytoryjnej budowanego kompleksu dydaktycznego.

W niniejszym rozdziale starano się w syntetycznej formie ukazać drogę, jaką przeszła nasza Uczelnia - od momentu jej powstania, kiedy pracę rozpoczynano od podstaw, po dzień dzisiejszy, kiedy już jako w pełni ukształtowana uczelnia akademicka dumnie wkracza w XXI wiek, ku nowym wyzwaniom i zadaniom.